Τα φυτά έχουν ευφυΐα...

Ένα χαριτωμένο βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο: Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών,  από  τις Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης. Συγγραφέας ο Γιάννης Μανιάτης, Καθηγητής Φυσιολογίας των Φυτών στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Διαβάστε το! Θα καταλάβουμε ότι τα φυτά δεν είναι λιγότερο περίπλοκα από  τα ζώα, είναι απλώς διαφορετικά!

Ενδεικτικά γίνεται αναφορά σε δύο προσεγγίσεις του συγγραφέα για να διαπιστώσετε ότι πράγματι είναι ένα χαριτωμένο βιβλίο. Που το τέλος της ανάγνωσης του θα φέρει στο μυαλό τα λόγια:

Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί

Ηράκλειτος

Γνωρίζουμε το ένα χιλιοστό του ενός εκατοστού από αυτά που η Φύση μας επιτρέπει να αντιληφθούμε

Albert Einstein

  

Χαρακτηρίζονται από ευφυΐα τα φυτά;

Έχουν μνήμη τα φυτά, θυμούνται; Δείχνουν κάποια συμπεριφορά που να υποδεικνύει κάτι σχετικό; 

Στα αναρριχώμενα φυτά, οι περιστρεφόμενες και συγχρόνως αναπτυσσόμενες έλικες επιδίδονται σε ελικοειδή κίνηση, σα να βιδώνονται στον αέρα. Αν συναντήσουν σταθερό αντικείμενο, δεν διπλώνονται σ’ αυτό με το πρώτο άγγιγμα. Απαιτούν και δεύτερο, ίσως και τρίτο, ώστε να ληφθεί η απόφαση και η έλικα να τυλιχθεί μόνιμα στο στήριγμα. Δεν αρχίζουν να τυλίγονται μάταια σε αντικείμενο που δεν είναι σταθερό. Το σήμα είναι απτικό, αντιλαμβάνονται την πίεση. Το γεγονός ότι χρειάζονται και επόμενο σήμα, από την ίδια σταθερή θέση του στηρίγματος, σημαίνει ότι διατηρούν για κάποιο χρονικό διάστημα αποθηκευμένη την πληροφορία της πρώτης επαφής. Αν δεν υπάρξει δεύτερη επαφή σε εύλογο χρόνο, το πρώτο ερέθισμα σβήνεται από τη μνήμη, που είναι προσωρινή. Αν το σήμα επαναληφθεί σύντομα, υπάρχει εγγύηση  σταθερότητας του στηρίγματος και η συμπεριφορά της έλικας αλλάζει.

Τα εντομοφάγα φυτά του είδους Dionaea δεν κλείνουν την παγίδα παρά μόνον αφού δεχθούν επανειλημμένα απτικά σήματα από τρεις ευαίσθητες τρίχες, με χρονική διάρκεια μεταξύ των διαδοχικών επαφών μικρότερη των 15 δευτερολέπτων. Εδώ, η διάρκεια της μνήμης είναι  βραχεία, γύρω στα  15 δευτερόλεπτα.

Ωστόσο έχουν περιγραφεί και περιπτώσεις που θα μπορούσαν να ερμηνευθούν με την παρουσία μεγάλης διάρκειας μνήμης. Ορισμένα φυτά, αν αναπτυχθούν για μεγάλη περίοδο υπό συνθήκες ήπιας έλλειψης νερού και με νερό να παρέχεται αφειδώς μια φορά το χρόνο, συντονίζουν την περίοδο ανάπτυξής τους (π.χ την παραγωγή νέων φύλλων) με την εποχή του ποτίσματος. Μάλιστα ξεκινούν λίγο νωρίτερα από το πότισμα την ανάπτυξή τους, σα να θυμούνται και να προβλέπουν την επόμενη ευνοϊκή περίοδο. Μια άλλη μελετημένη περίπτωση αφορά βόρεια δέντρα που δέχονται κάθε λίγα χρόνια την εποχική και σφοδρή επίθεση φυλλοφάγων εντόμων, που σχεδόν τα αποφυλλώνουν. Παρατηρήθηκε ότι την επόμενη χρονιά, την ίδια εποχή που δέχτηκαν την προηγούμενη επίθεση, αυξάνουν τα επίπεδα των αποτρεπτικών για τα έντομα φαινολικών ουσιών στα φύλλα τους, ακόμη και αν δεν δεχτούν επίθεση. Σα να θυμούνται πότε υπέφεραν και προετοιμάζονται για πιθανή  εισβολή.

Τα φυτά αξιολογούν τους επίδοξους εραστές!

Ο άνεμος ή τα έντομα εναποθέτουν στο στίγμα του άνθους πλήθος γυρεοκόκκων από πλήθος διαφορετικών ειδών, από διαφορετικά άτομα του είδους, αλλά και άνθη του ίδιου ατόμου. Γονιμοποίηση δεν μπορεί να γίνει από άτομα διαφορετικού είδους και δεν πρέπει να γίνει με γυρεόκοκκους του ίδιου ατόμου, δηλαδή η αυτογονιμοποίηση αποφεύγεται. Μόνον οι γυρεόκοκκοι από άλλα άτομα του είδους βλασταίνουν και εισέρχονται στον στύλο. Πως αναγνωρίζεται η προέλευση της γύρης; Γίνεται ανίχνευση γονιδιακών προϊόντων, κυρίως πρωτεϊνών. Όπου υπάρχει πλήρης αναντιστοιχία  (άλλο είδος), η βλάστηση αναστέλλεται,. Όπου υπάρχει πλήρης ταύτιση (ίδιο άτομο), επίσης αναστέλλεται. Όπου υπάρχει τόση όση επιτρέπεται, η γονιμοποίηση επιτρέπεται.

Μερικές φορές δεν επιτρέπεται η γονιμοποίηση ούτε από στενούς συγγενείς.  Στην παπαρούνα παραδείγματος χάριν, έχει παρατηρηθεί μικρότερη συχνότητα γονιμοποίησης από γύρη γειτονικών φυτών και μεγαλύτερη από φυτά που βρίσκονται σε κάποια απόσταση. Τα γειτονικά φυτά έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι συγγενείς, μια και η διασπορά των σπερμάτων στην παπαρούνα δεν έχει μεγάλη εμβέλεια.  

 

Μια προσέγγιση που ξαφνιάζει...

Τα άνθη είναι τα γεννητικά όργανα του φυτού. Σκεφτείτε το αυτό κάθε φορά που τα κόβετε! Κόβετε τα γεννητικά όργανα, πράξη φρικτή, αν τη δείτε από τη σκοπιά του φυτού. Κανείς από μας δεν θα ήθελε να υποστεί ανάλογη μεταχείριση! Το γεγονός ότι έχουν πολλά γεννητικά όργανα και κάθε χρονιά τα ανανεώνουν δεν αποτελεί άλλοθι για τους συλλέκτες ανθέων, υπογραμμίζει ο συγγραφεύς...

Επιμύθιο

Τα φυτά είναι εξίσου ευφυή με τον άνθρωπο; Δεν έχει νόημα η ερώτηση. Τα ανόμοια δεν συγκρίνονται! Κάθε οργανισμός διαθέτει την ευφυΐα που του αρμόζει, αυτή που χαρακτηρίζει τον τρόπο ύπαρξής του, το δικό του τρόπο ζωής και τις δικές του στρατηγικές, αυτή που το βοηθά να αντιμετωπίζει τα δικά του προβλήματα, να βρίσκει τις δικές του χαρακτηριστικές λύσεις, μέσα στα πλαίσια της βιολογικής θέσης του. Κάθε οργανισμός έχει τη δική του  ευφυΐα που τον διατηρεί με επιτυχία στη ζωή. Ένα κοινό σύστημα ευφυΐας δεν εφαρμόζεται ούτε καν στο είδος μας. Αν οι ιθαγενείς της ζούγκλας του Αμαζονίου επινοούσαν ένα σύστημα μέτρησης της ευφυΐας κατάλληλο για το δικό τους περιβάλλον, η επίδοση IQ ενός καθηγητή πανεπιστημίου του  αστικού περιβάλλοντος σε αυτό το τεστ θα τον κατέτασσε στους ηλιθίους. Τι; Για να το διαπιστώσουμε αυτό δεν πρέπει να πάμε σε ιθαγενείς του Αμαζονίου; Κακίες...  

Όταν κάποιος (α) σας αποκαλέσει «φυτό» μην εκνευρίζεστε.  Πάρτε το θετικά, τα φυτά είναι ευφυή.  Το πολύ πολύ πείτε «άσχετε»!    

Όταν κάποιος (α) σας προσφέρει λουλούδια, προσωρινά ξεχάστε τι σας προσφέρει κατά τον συγγραφέα!

Από: @ντώνυμος