ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

            Ένα από τα πρώτα ζητήματα με τα οποία σοκαρίστηκαν οι εκπρόσωποι της περίφημης πια τρόικας, όταν πριν από λίγο καιρό επισκέφτηκαν την Ελλάδα, ήταν η κατάσταση που συνάντησαν στα δημόσια νοσοκομεία. Κακοδιαχείριση, σπατάλες, ελλιπής οργάνωση ήταν μόνο μερικά από τα θέματα με τα οποία ήρθαν αντιμέτωποι. Η αλήθεια είναι ότι οποιαδήποτε συζήτηση σχετικά με τη σχέση δημόσια υγείας και σημερινής οικονομικής κρίσης εμπεριέχει αρκετά στοιχεία υποκειμενικότητας ανάλογα με τη θέση που κατέχει ο καθένας (γιατρός, νοσοκόμος, ασθενής, συνδικαλιστής, διοικητής νοσοκομείου, εκπρόσωπος του υπουργείου υγείας, προμηθευτής δημοσίου, φαρμακοποιός, εκπρόσωπος ασφαλιστικού ταμείου). Αν κάποιος ζητήσει τη γνώμη όλων αυτών, σίγουρα θα λάβει διαφορετικές απαντήσεις.

Σίγουρα όμως υπάρχουν κάποια πράγματα με τα οποία λιγότερο ή περισσότερο θα συμφωνήσουν όλοι όπως το γεγονός ότι υπάρχουν χαμηλά αμειβόμενοι γιατροί και νοσοκόμοι και τεράστιες οφειλές προς τρίτους (π.χ., χρέη προς φαρμακοποιούς). Πάνω από απ’ όλα όμως, θα συμφωνήσουν με τη ζοφερή πραγματικότητα που συναντούν καθημερινά οι πολίτες και συνίσταται σε μεγάλες λίστες αναμονής για ένα ραντεβού, σε λίστες αναμονής έξω από τα ιατρεία, απαξιωτικές σε κάποιες περιπτώσεις συμπεριφορές, «φακελάκια», θεραπείες ανάλογα με το αν ο γιατρός έχει «συνεργασία» με την Α ή τη Β φαρμακευτική εταιρία, εκχώρηση συγκεκριμένων ιατρικών ειδικοτήτων ουσιαστικά εξ’ ολοκλήρου στον ιδιωτικό τομέα (π.χ., μαιευτική). Το αποτέλεσμα είναι να αισθάνονται οι πολίτες, ειδικά όσοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να στραφούν στον ιδιωτικό τομέα, ότι λαμβάνουν ένα πολύ χαμηλού επιπέδου προσφερόμενο προϊόν.

Υπάρχουν εξαιρέσεις στις παραπάνω περιγραφές. Οι εξαιρέσεις αυτές όμως είναι αποτέλεσμα όχι μιας συγκεκριμένης θεμελιωμένης κουλτούρας ή πολιτικής αλλά της ατομικής συμπεριφοράς του εκάστοτε γιατρού, νοσοκόμου κ.λ.π.  Δυστυχώς, όπως το αν εξυπηρετηθεί ο πολίτης στο δήμο, στην πολεοδομία, στην εφορία έγκειται σε πολλές περιπτώσεις στην ατομική συμπεριφορά του εκάστοτε υπαλλήλου, έτσι και στην περίπτωση της δημόσιας υγείας, η εξυπηρέτηση εξαρτάται από την ατομική διάθεση, προσωπικότητα και συμπεριφορά του εκάστοτε εμπλεκόμενου.

Αυτή η έλλειψη της κατάλληλης κουλτούρας και νοοτροπίας έχει συμβάλλει, κατά τη γνώμη μου, στην κατάσταση που αντιμετωπίζουμε σήμερα τόσο στη δημόσια υγεία όσο και σε άλλους τομείς (π.χ., παιδεία, δικαιοσύνη). Εν γένει, η οικονομική κρίση που ζούμε σήμερα είναι κυρίως αποτέλεσμα αυτής της κουλτούρας, η οποία επιβλήθηκε από την πολιτεία και πέρασε από γενιά σε γενιά. Που συνίσταται αυτή η κουλτούρα; Στην αναξιοκρατία, τον ωχαδερφισμό, την ατομικότητα, την έλλειψη ενδιαφέροντος για τον «πλησίον», την αίσθηση ότι για όλα φταίει το κράτος, την αντίληψη ότι «εγώ θα σώσω τον κόσμο;», την αδυναμία ανάληψης του πολιτικού κόστους όπου αυτό χρειάζεται και ανάλογα με τη θέση ευθύνης του καθενός.

Σε βραχυχρόνιο επίπεδο, συνταγές σαν αυτές που επιβάλλει η τρόικα και βασίζονται στην προσπάθεια εξορθολογισμού των δαπανών στον τομέα της υγείας μπορούν να επιφέρουν λύσεις και να μετριάσουν τα κακώς κείμενα. Σε μακροχρόνια ορίζοντα όμως, αν δεν αλλάξει η υπάρχουσα κουλτούρα και νοοτροπία, πολύ φοβάμαι ότι αντίστοιχα φαινόμενα με τα σημερινά θα αντιμετωπίζουμε και στο μέλλον. Οι θυσίες λοιπόν που επιβάλλονται δε θα έχουν μακροχρόνιο αντίκρισμα αν δε συνοδευτούν με μια προσπάθεια να αλλάξουν δραστικά οι υπάρχουσες δομές και πρακτικές.

Προς την κατεύθυνση αυτή, τη βασικότερη ευθύνη έχει η πολιτεία μέσω των θεσμοθετημένων οργάνων της ακόμα και αν, προς την κατεύθυνση αυτή, χρειαστεί ένα μεγάλο χρονικό διάστημα καθώς και συγκρούσεις με κατεστημένα συμφέροντα. Δευτερεύουσα ευθύνη έχει  ο πολίτης, ο οποίος όμως αν δεν αισθανθεί ότι ζει σε ένα κράτος δικαίου και δεν αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του με το υπάρχων πολιτικό σύστημα, δύσκολα μπορεί από μόνος του να αλλάξει την κατάσταση.

Ως προς την ευθύνη της πολιτείας, θα ήθελα να προσθέσω και μια άλλη διάσταση, η οποία πηγάζει από την ιδιότητα μου. Ως ακαδημαϊκός σε ένα ιδιαίτερα παρεξηγημένο επιστημονικό πεδίο, αυτό του μάρκετινγκ, θεωρώ ότι η υιοθέτηση κάποιων βασικών αρχών του θα μπορούσε να έχει πολύ θετικές συνέπειες. Μολονότι πολλοί ταυτίζουν το μάρκετινγκ με τη διαφήμιση, τις πωλήσεις ή ακόμα και με όλα τα δεινά της σημερινής κοινωνίας (καταναλωτισμός, εξαπάτηση καταναλωτών) λόγω της άγνοιάς τους για το συγκεκριμένο αντικείμενο, η βασική φιλοσοφία του μάρκετινγκ είναι ότι για να επιτύχει τους στόχους του ένας οργανισμός και να επιβιώσει μακροχρόνια πρέπει να έχει ικανοποιημένους πελάτες. Υπάρχουν αρκετές διεθνείς έρευνες στον τομέα της υγείας, που επιβεβαιώνουν αυτή τη θετική συσχέτιση μεταξύ της υιοθέτησης μιας κουλτούρας εξυπηρέτησης του πελάτη-πολίτη, της προσπάθειας ικανοποίησης των αναγκών του και της ταυτόχρονης βελτίωσης των αποτελεσμάτων (οικονομικών και μη) των οργανισμών που παρέχουν υπηρεσίες υγείας.

Εν κατακλείδι, ευθύνη της πολιτείας είναι να δημιουργήσει ένα σύστημα υγείας απαγκιστρωμένο από αρρωστημένες νοοτροπίες και δομές, βάζοντας στο επίκεντρο της συζήτησης τις ανάγκες του πολίτη.

Κωστής