Μερικές σκέψεις από ανοίκειες εμφανίσεις
πανεπιστημιακών δασκάλων
σε τηλεοπτικά δελτία.
Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΔΥΟ ΕΝΝΟΙΩΝ
Πρέπει να
γίνεται διάκριση μεταξύ των όρων: «Επιστημονική Διαφωνία»
και «Διαφωνία Επιστημόνων». Ο δεύτερος είναι επιστημονικά ανύπαρκτος, ζει και αναπτύσσεται μόνο στο τηλεοπτικό περιβάλλον!
Τι σημαίνει ότι δημοσιεύεται μια επιστημονική
εργασία; Η υποβολή της ενεργοποιεί διαδικασία κρίσεως από τον εκδότη του
επιστημονικού περιοδικού, που στην περίπτωση των κορυφαίων διεθνών περιοδικών είναι πρόσωπο ιδιαίτερα καταξιωμένο στην επιστημονική κοινότητα. Ο εκδότης αναθέτει
την κρίση σε αριθμό ειδικών που είναι άγνωστοι στους συγγραφείς. Οι τελευταίοι,
προτείνουν αλλαγές, διορθώσεις, συμπληρώσεις, την αποδέχονται ή την απορρίπτουν
Ο συγγραφεύς προσπαθεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις όλων των κριτών. Οι απαντήσεις οδηγούν σε νέο
γύρο κρίσεως. Αν όλοι οι κριτές είναι θετικοί μετά τις απαντήσεις και υπάρξει θετική άποψη και του εκδότη, η εργασία δημοσιεύεται. Στη δημοσίευση μιας εργασίας
αντανακλάται πλέον όχι μόνο η αξιοπιστία του συγγραφέα αλλά, κυρίως, του εκδότη
και των κριτών. Το ενδιαφέρον δεν είναι αυτό. Η λανθασμένη εκτίμηση δεν
αποκλείεται. Η δημοσίευση της εργασίας καθιστά κοινωνούς του περιεχομένου της τη
διεθνή επιστημονική κοινότητα που την ελέγχει! Και δεν υπάρχει επιείκεια! Εάν κάποιος διαφωνεί, στέλνει εργασία με επιχειρήματα που, κατά
την άποψή του, τεκμηριώνουν την άποψη ότι
είναι λανθασμένα τα συμπεράσματα της δημοσιευμένης εργασίας. Η εργασία-ένσταση
ακολουθεί την προαναφερθείσα διαδικασία κρίσεως και εάν πράγματι έχει τεκμηρίωση
η διαφωνία η εργασία δημοσιεύεται ανατρέποντας την πρωτογενή. Στην περίπτωση
αυτή έχουμε μια τεκμηριωμένη «επιστημονική διαφωνία» .
Εάν δεν υπάρχει δημοσιευμένη αντίρρηση για την αξιοπιστία
των συμπερασμάτων μιας δημοσίευσης, δημοσίευσης, την αξιοπιστία της επωμίζεται όλη η διεθνής επιστημονική
κοινότητα! Δεν έχει καν νόημα να λες ότι διαφωνείς με κάτι, εάν δεν έχεις
κατορθώσει να τεκμηριώσεις τη διαφωνία σου! Αν λες απλά ότι διαφωνείς, η απάντηση με επιστημονικούς όρους
είναι στυγνή: Ε, και; Έχουμε την περίπτωση παρασιτικής «διαφωνίας επιστημόνων» που δεν μπορεί να ευδοκιμήσει
στον επιστημονικό χώρο. Μπορεί όμως να πολλαπλασιαστεί ιδιοτελώς στον τηλεοπτικό χώρο! Η παγίδευση –
εξαπάτηση του μη ειδικού πολίτη και δημοσιογράφου. Η αυτο-ικανοποίηση του επιστήμονα από την στιγμιαία ανάδειξη του σε τηλεοπτική «αυθεντία».
Ο αυτο-ικανοποιούμενος γνωρίζει ότι διακωμωδώντας τηλεοπτικά
ερευνητικά αποτελέσματα, που δεν έχουν ανατραπεί επιστημονικά, δεν διακωμωδεί
τους εισηγητές τους, αλλά, κυρίως, τον εκδότη του περιοδικού, τους κριτές, το σύνολο
της επιστημονικής κοινότητας. Συνεπώς και πρωτίστως διακωμωδεί τον εαυτόν του! Το γνωρίζει, αλλά το επιχειρεί. Γιατί; Γιατί γνωρίζει ότι δεν το γνωρίζουν αυτοί που τον βλέπουν!
Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Το ερώτημα που
ανακύπτει είναι εύλογο: Απαγορεύεται η αμφισβήτηση στην επιστήμη; Κάθε άλλο! Το
συνοψίζει η ρήση του κορυφαίου Φυσικού Feynman: «Επιστήμη είναι η πίστη στην
άγνοια των ειδικών». Και ένας ερευνητής
φυσικός ξεκινά από την αμφισβήτηση του εαυτού του. Αλλά υπάρχει μια
ειδοποιός διαφορά. Η αμφισβήτηση είναι δημιουργική και όχι καταστροφική.
Δημιουργική αμφισβήτηση
σημαίνει ότι προσπαθώ να επαληθεύσω με άλλες μεθόδους, με νέες θεωρίες και
προσεγγίσεις τα μέχρι τώρα συμπεράσματά μου, να συγκρίνω τα τελευταία με εκείνα
που παρουσιάζουν άλλοι ερευνητές και να είμαι έτοιμος να τροποποιήσω-βελτιώσω
τις προτάσεις μου ή ακόμη και να αποδεχτώ ότι ήταν λανθασμένες αν αυτό έχει
τεκμηριωθεί. Η αποδοχή της προσωρινής ήττας είναι η μεγάλη νίκη του ερευνητή.
Στην έρευνα το έντιμο λάθος είναι κινητήρια δύναμη, λάκτισμα που δίνει ώθηση στην έρευνα
επαναφέροντας την στην ορθή τροχιά. Φανταστείτε το ποσοστό επιτυχίας των
εγχειρήσεων καρδιάς όταν πρωτοξεκίνησαν και συγκρίνατέ το σημερινό. Το μεγαλείο
της επιστήμης και της τέχνης είναι ακριβώς ότι αποδίδει τιμή στη
δημιουργικότητα του έντιμου λάθους. Θεωρεί
δημιουργούς όσους το διέπραξαν!
Καταστροφική αμφισβήτηση
σημαίνει ότι αμφισβητώ χωρίς αρχές, όχι με στόχο να βελτιώσω τη γνώση ή και να
αναθεωρήσω την υπάρχουσα σεβόμενος την συνεισφορά αυτών που μέχρι τώρα την
έχουν δημιουργήσει, αλλά με κίνητρο το ίδιον όφελος. Η καταστροφική αμφισβήτηση
εκδηλώνεται από αυτούς που κατανοούν ότι δεν μπορούν να επιζήσουν επιστημονικά
ως δημιουργοί και αποφασίζουν να επιζήσουν παρασιτικά ως αμφισβητίες. Φανταστείτε το ποσοστό επιτυχίας των
εγχειρήσεων καρδιάς στο ξεκίνημα. Φανταστείτε να πανηγύριζαν οι
νεκροτόμοι! Στηρίζουν την αμφισβήτηση επικαλούμενοι την έλλειψη τελειότητας στο
προσφερόμενο ερευνητικό αποτέλεσμα, όταν οι ίδιοι δεν έχουν καμία συνεισφορά σε πρόταση έστω και πιο ατελούς αποτελέσματος και γνωρίζουν
ότι κανείς δεν επικαλείται την τελειότητα γιατί τότε θα είχε σταματήσει
η έρευνα. Φανταστείτε άρνηση στην πιθανότητα ίασις, παράτασης ή και βελτίωσης της ζωής ενός
ασθενούς με επιχείρημα ότι δεν έχει επιτευχθεί η βέβαιη πλήρης ίαση της ασθένειάς του! Επικαλούνται τη δυσκολία αξιοποίησης του ερευνητικού αποτελέσματος από την Πολιτεία όταν ο βαθμός αξιοποίησης εξαρτάται από την ικανότητα της τελευταίας. Πνίγουν την ικανότητας των επιστημόνων πιθανολογώντας ανικανότητα των πολιτικών.
Καταστροφική αμφισβήτηση διατυπώνεται από
αυτούς που δεν θα υπήρχαν, όπως αυτοί θέλουν να υπάρχουν, εάν δεν υπήρχαν οι
αμφισβητούμενοι! Ζουν παρασιτικά σε
βάρος των δημιουργών!
Οι συνέπειες
είναι διαχρονικές. Οι πολιτικοί επαναπαύονται στην προβεβλημένοι τηλεοπτικά άποψη ότι δεν γίνεται πρόβλεψη και δεν αισθάνονται την επιστημονική πίεση να
εκπονήσουν σχέδια αξιοποίησης της πρόβλεψης σε μελλοντικά γεγονότα. Οι επιστήμονες δίνουν το άλλοθι στους πολιτικούς και οι τελευταίοι ευγνωμόνως τιμούν πολλαπλά τους πρώτους.
Η "ΤEΚΜΗΡΙΩΣΗ" ΤΟΥ ΑΛΛΟΘΙ
Η Πολιτεία σε
αυτές τις περιπτώσεις οφείλει να συστήσει επιστημονική επιτροπή αξιολόγησης μιας
πρόγνωσης. Πρέπει να γίνεται διάκριση, όμως, μεταξύ των όρων: «Επιστημονική
Επιτροπή» και «Επιτροπή Επιστημόνων». Η δεύτερη δεν είναι κατ’ ανάγκη ταυτόσημη
με την πρώτη.
Μια πράγματι «Επιστημονική
Επιτροπή» συγκροτείται από μέλη που: (i) Είναι πιο καταξιωμένα επιστημονικά από αυτούς που έχουν διατυπώσει την προς κρίση
επιστημονική πρόταση. H έρευνα
δεν είναι δημοκρατική διαδικασία.(ii) Είναι απόλυτα εξειδικευμένα στο επιστημονικό
αντικείμενο που καλούνται να κρίνουν, όπως αυτό αποδεικνύεται από την παρουσία σχετικών δημοσιεύσεων.(iii) Δεν έχουν κατ’ επανάληψη χρηματοδοτηθεί για ερευνητικά
προγράμματα από τον οργανισμό στα πλαίσια του οποίου συγκροτείται με διορισμό η
Επιτροπή. Δεν έχουν καν υποβάλλει αίτηση για χρηματοδότηση. (iv) Δεν έχουν διατυπώσει δημόσια, σε μη επιστημονικά
περιβάλλοντα, μη τεκμηριωμένα βιβλιογραφικά άποψη που εκ των προτέρων τον
δεσμεύει για την απόφαση που καλείται να λάβει. (v)
Δεν βρίσκονται σε επιστημονικό ανταγωνισμό με τους
κρινόμενους. (vi) Είναι εκλεγμένα από Πανεπιστημιακούς Φορείς και όχι
διορισμένα.
Είναι άραγε «επιστημονική
επιτροπή» ή «επιτροπή επιστημόνων» εάν:
(i) Συγκροτείται από μέλη, που στο χώρο τους μπορεί να
είναι διακεκριμένοι επιστήμονες, δεν έχουν καμία όμως καμία γνώση στις
εξειδικευμένες σύγχρονες μεθόδους ανάλυσης που χρησιμοποιούνται για τη διατύπωση της πρόγνωσης από επιστήμονες
άλλων πεδίων, για παράδειγμα ερευνητών φυσικών. Ένας διακεκριμένος πολιτικός
μηχανικός ή γεωλόγος ή παραδοσιακός σεισμολόγος τι ιδέα έχει των μεθοδολογιών
ενός φυσικού για κρίνει το περιεχόμενό τους και συνεπώς την αξιοπιστία της
εκτίμησης; Άραγε, θα ήταν αποδεκτό από πολιτικούς μηχανικούς να κριθεί από
φυσικούς μια εξειδικευμένη μελέτη για την επικινδυνότητα ενός κτιρίου; Έχει βαρύτητα η διάγνωση ενός διακεκριμένου οδοντιάτρου για την καρδιακή κατάσταση ασθενούς; (ii) Μέλη της επιτροπής έχουν εκφραστεί δημόσια και
κατηγορηματικά ότι δεν γίνεται βραχείας διάρκειας πρόγνωση. Δηλαδή, εκ των
προτέρων, έχουν αποφασίσει για αυτό που καλούνται να μελετήσουν και κρίνουν.
Η ΗΘΙΚΗ ΠΡΟΕΚΤΑΣΗ
Πως είναι δυνατό να συμμετέχω σε επιτροπή
αξιολόγησης προγνώσεων αν εκ των προτέρων δηλώνω στους πολίτες ότι δεν γίνεται
πρόγνωση; Και εξειδικευμένο το ερώτημα
σε «πανεπιστημιακούς δασκάλους»: Πως είναι δυνατό να επιτίθεσαι ανοίκεια σε
συναδέλφους σου απουσία τους από Μ.Μ.Ε όντας διορισμένο μέλος της επιτροπής που η
πολιτεία έχει θεσπίσει για να κρίνει το έργο τους; Φαντάζεται κανείς ένα δικαστή
να δηλώνει πριν από την έναρξη της δίκης ότι ο κατηγορούμενος είναι ένοχος τον
οποίον μάλιστα και καθυβρίζει; Θα ήταν
αποδεκτό από τα μέλη αυτά να εκδικαστεί υπόθεσή τους από έναν τέτοιο δικαστή;
Πως θα τον χαρακτήριζαν; Η ηγεσία της Δικαιοσύνης δεν θα τον είχε εξαιρέσει τον
δικαστή αυτόν αν ο ίδιος δεν είχε την ευαισθησία να παραιτηθεί; Αλλά εκεί
υπάρχει ο νομικός πολιτισμός!
Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΓΝΩΣΗΣ
Μια πρόγνωση για να είναι αξιοποιήσιμη από την Πολιτεία θα πρέπει εκ των προτέρων αυτή να έχει κατάλληλα προετοιμαστεί για την αξιοποίησή της. Εάν η προϋπόθεση αυτή δεν ικανοποιείται θα αναζητηθεί από τους υπεύθυνους πολιτικούς άλλοθι. Το πλέον ισχυρό άλλοθι είναι ο διορισμός «Επιτροπής Επιστημόνων» που η σύνθεσή της εκ των προτέρων εξασφαλίζει τη «γνωμάτευση» ότι «δεν υπήρξε τεκμηριωμένη πρόβλεψη», συνεπώς καλώς δεν πήραμε μέτρα! Ο Επιστημονικός Σύμβουλος της Πολιτείας αποφάσισε...Ο Πολίτης έχει εθιστεί στη τηλεοπτική επιστήμη και έχει απονευρωθεί. Η αξιοποίηση μιας επιστημονικής πληροφορίας μετρά την πολιτεία όχι τους επιστήμονες.
Η πρόγνωση είναι ο στόχος οποιασδήποτε σκληρής επιστήμης. Κάθε νόμος της Φυσικής είναι μια αυστηρή πρόγνωση. Ο βαθμός προσέγγισης μιας πρόγνωσης προς την πραγματικότητα καθορίζεται από το βαθμό κατανόησης του φαινομένου. Όσοι διατυπώνουν τον αφορισμό "δεν υπάρχει πρόβλεψη" με επιστημονικούς όρους εννοούν ότι δεν γνωρίζουν τίποτα για το φαινόμενο γέννεσης του σεισμού! Και επαναλαμβάνοντας τον ίδιον αφορισμό για δεκάδες χρόνια σημαίνει ότι τίποτα περισσότερο δεν έμαθαν τα τελευταία δεκάδες χρόνια! Γιατί να τους αμφισβητήσουμε;
Η σωστή διατύπωση θα ήταν: "δεν γίνεται πρόβλεψη με τις γνώσεις μας"! Φανταστείτε πόσα περιστατικά διοχετεύονται από τους γιατρούς μας σε εξειδικευμένα κέντρα του εξωτερικού. Δεν ταυτίζουν την προσωπική τους επιστημονική γνώση με τη διεθνή!
Είναι πρόκληση για την επιστημονική λογική να διατείνεσαι ότι η "βραχεία πρόγνωση είναι αδύνατη" και ταυτόχρονα να προβαίνεις στην πρόγνωση ότι "σεισμός δεν θα γίνει". Είναι πρόκληση για την επιστημονική λογική να διατείνεσαι "ό,τι η επιστήμη έχει κατορθώσει είναι η διατύπωση ότι θα γίνει μεγάλος σεισμός σε μια εβδομάδα ή σε 10 χρόνια!"
Μετά τα
παραπάνω, είναι δυνατό να στείλει πληροφορία ερευνητής για επικείμενο σεισμό
στην επιτροπή όταν είναι γνωστή η τύχη της προσφέροντας επιστημονική νομιμοποίηση που δεν υπάρχει; Μήπως τελικά ο
στόχος είναι ακριβώς αυτός, να μη λαμβάνονται καν εκτιμήσεις; Στον μικρόκοσμο του Ελληνικού χώρου, όπου ανθεί και ο επιστημονικός λαϊκισμός, είναι αποτελεσματικοί! Μήπως τελικά ο στόχος είναι να σταματήσει η εξέλιξη της "ενοχλητικής" έρευνας για την πρόγνωση των σεισμών στη χώρα μας;
Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ
"Είναι φανερό ότι όλες οι τέχνες και οι επιστήμες θα χάνονταν ολότελα για μας και χωρίς ελπίδα να ξαναγίνουν ποτέ, εφόσον θα καταδιώκονταν απ' αυτόν το νόμο που απαγορεύει κάθε έρευνα ώστε ο βίος, που και τώρα είναι σκληρός, θα γινόταν ολότελα ανυπόφορος".
Νέος Σωκράτης, 299Ε
Η διαχρονικότητα της διαπάλης μεταξύ της πολιτικής (της τέχνης του εφικτού) και της επιστήμης (της τέχνης να κάνεις εφικτό το ανέφικτο)! Η επιστήμη είναι και αυτή μια ανθρώπινη περιπέτεια με τα πάθη της.
ΟΙ ΣΗΜΑΤΩΡΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Τι ευτυχία που συναντηθήκαμε με το απρόοπτο!
Τώρα υπάρχει ελπίδα ότι θα προχωρήσουμε μπροστά!
Νiels Bohr
Όποια ιδέα δεν ακούγεται από την αρχή εξωφρενική
είναι καταδικασμένη.
Albert Einstein.
Το πρόβλημα με τον κόσμο είναι ότι
οι έξυπνοι είναι γεμάτοι αμφιβολίες
ενώ οι ηλίθιοι γεμάτοι από βεβαιότητες.
Charles Bukowski
