Η ΕΦΗΒΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ ΧΑΟΥΣ 

"Υπάρχει μόνο ένα σοκ 

χειρότερο από το εντελώς απροσδόκητο: 

Το αναμενόμενο για το οποίο κάποιος

 έχει αρνηθεί να προετοιμαστεί."

Mary Renault

ΧΑΟΣ!

Η σοφία της άγνοιας μας αναφωνεί απελπισμένα: ΧΑΟΣ. ΑΤΑΞΙΑ. ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΓΧΗΣΗ. 

Είναι έτσι;

Πολύπλοκο είναι ένα σύστημα που περιέχει ένα μεγάλο πλήθος ενεργών "μονάδων" που αλληλεπιδρούν έντονα ("μη γραμμικά" είναι ο όρος) μεταξύ τους. Ο εγκέφαλός μας είναι ένα πολύπλοκο σύστημα, η λειτουργία του είναι αποτέλεσμα της έντονης αλληλεπίδρασης μεταξύ του φανταστικά μεγάλου αριθμού ενεργών "μονάδων" του, των νευρώνων του. Στον χώρο που σχηματοποιείται το τελευταίο στάδιο γένεσης ενός σεισμού εμφανίζεται η λειτουργια ενός πολύπλοκου συστήματος, όπου αλληλεπιδρούν έντονα οι μικρορωγμές (μικροσπασίματα) που δημιουργεί η πίεση στα πετρώματα. 

Η κοινωνία είναι σύστημα μεγάλου αριθμού ενεργών μονάδων (ανθρώπων) που αλληλεπιδρούν έντονα, μη γραμμικά,μεταξύ τους. Είναι δηλάδή ένα πολύπλοκο σύστημα! 

Η περιγραφή της λειτουργίας-εξέλιξης ενός πολύπλοκου συστήματος ανήκει στην "επιστήμη του χάους". Αποδίδουμε στη χαοτική λειτουργία την απουσία κάθε τάξης, συνεπώς και  κάθε δυνατότητα πρόβλεψης της εξέλιξης του συστήματος. Λάθος! Αντίθετα από  ότι πιστεύουμε στην καθημερινή προσέγγιση των πραγμάτων,  το χάος, έτσι όπως το αντιλαμβάνεται η επιστήμη, δεν σημαίνει καθόλου "απουσία τάξης", συνεπώς δεν σημαίνει και "απουσία δυνατότητος πρόβλεψης της εξέλιξής του".

Σε ένα χαοτικό σύστημα συνυπάρχει με την αταξία και τάξη. Η ποσοστιαία αναλογία μεταξύ τάξης και αταξίας στη λειτουργία του πολύπλοκου συστήματος είναι αυτή που καθορίζει την πορεία του στο χρόνο. Για βιολογικά πολύπλοκα συστήματα είναι αυτή που καθορίζει τη ζωοφόρο ή όχι λειτουργία τους. 

Η απόλυτη αταξία είναι θανατηφόρα. Αλλά και απόλυτητη  τάξη είναι στείρα ή θανατηφόρος σε ένα χαοτικό σύστημα. Η αύξηση της τάξης στον εγκέφαλο οδηγεί στην επιληπτική κρίση. Σε ένα χώρο προετοιμασίας σεισμού η εμφάνιση υψηλης τάξης οδηγεί στην εκδήλωση του σεισμού. Η ελεγχόμενη αταξία είναι αυτή που είναι δημιουργική, που είναι φορέας "καινοτομιών". Όταν ακούς "τάξη", ανθρώπινο κρέας μυρίζει - Οδυσσέας Ελύτης...

Πως οργανώνεται ένα σύστημα προς την πλήρη τάξη, προς το καταστροφικό γεγονός; Στην αδιατάρακτη κατάσταση του οι ενεργές μονάδες δεν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Όταν αρχίζει η διαταραχή του συστήματος αρχίζουν να αλληλεπιδρούν οι μονάδες του, αρχίζει η οργάνωσή του. Σχηματίζονται σύνολα - νησίδες αλληλεπιδρώντων μονάδων. Παρερχομένου του χρόνου, το χωρικό μέγεθος των νησίδων μεγαλώνει, αρχίζουν να αλληλεπιδρούν οι νησίδες πλέον. Με την πάροδο του χρόνου μεγαλώνει η εμβέλεια αυτών των αλληλελεπιδράσεων. Το σύστημα εμφανίζει στην αρχή μια "λελογεσμένη" οργάνωση, με την έννοια ότι το σύστημα συνεχώς  πάει να ξεφύγει από την ισορροπία του αλλά επανέρχεται σε αυτήν. Παρερχομένου όμως του χρόνου η εμβέλεια των αλληλεπιδράσεων γίνεται τέτοια ώστε κάθε διεγερμένη νησίδα να αλληλεπιδρά με όλες τις άλλες του συστήματος, ανεξάρτητα από το σε ποια απόσταση βρίσκονται μεταξύ τους οι διεγερμένες νησίδες. Οι διεγερμένες νησίδες εκρήγνυνται συντονισμένα. Το χαοτικό σύστημα πλέον έχει φτάσει σε μεγίστη οργάνωση, εξωθείται συνεχώς εκτός ισορροπίας μεχρι να φτάσει στη δημιουργία-έκρηξη του αντίστοιχου καταστροφικού φαινομένου...  

Στο χαοτικό σύστημα της κοινωνικής συμπεριφοράς έχουν ενεργοποιηθεί "μονάδες βίας" που ακολουθούν το τρόπο οργάνωσης ενός πολύπλοκου συστήματος, αναδύει πρόδρομες εκδηλώσεις για το επερχόμενο καταστροφικό γεγονός.

H οργάνωση με όρους πολυπλοκότητας οδηγεί σε καινοφανείς ιδιότητες-συμπεριφορές, δεν έχουν σχέση με εκείνες των συστατικών ανθρώπινων μονάδων. Η συμπεριφορά μιας ρωγμής κατά τη διάνοιξή της σε ένα πέτρωμα δεν έχει καμιά σχέση με τη συμπεριφορά ενός συστήματος ρωγμών που έχει οργανωθεί για τη δημιουργία ενός σεισμικού γεγονότος. H λειτουργία ενός νευρώνα δεν έχει σχέση με τη λειτουργία του εγκεφάλου. Η ανθρώπινη μονάδα: "Η ψυχική ομορφιά υπάρχει, δυνάμει, σε όλους τους ανθρώπους, ακόμη και αν δεν την υπερασπιζόμαστε πάντοτε...Η ανάδειξη του πυρήνα ψυχικής ομορφιάς αποτελεί μια απαιτητική ισόβια διεργασία, που απαιτεί την ύπαρξη αγαπητικών σχέσεων...Δεν αποτελεί ηθική επιταγή, αλλά επιθυμία για νοηματοδότηση της προσωπικής ζωής..." - Δ. Καραγιάννης. Η ανθρώπινη μονάδα ψυχικής ομορφιάς χάνει την υπόστασή της, γίνεται άβουλο στοιχείο του οργανωμένου,  αποτρόπαιου στην όψη, σύστήματος βίας. 

Το ερώτημα με όρους χαοτικής συμπεριφοράς είναι σε πιο στάδιο οργάνωσης της κοινωνίας προς τη βία είμαστε. Σε εκείνο που το σύστημα εκτρέπεται από την ισορροπία του και επανέρχεται ή σε εκείνο που εκτρέπεται και ακολουθεί μεγαλύτερη εκτροπή για να φτάσει νομοτελειακά σε "θανατηφόρο" κοινωνικά καταστροφικό γεγονός; 

Σε τι είδους σοκ είμαστε;

 Στο απροσδόκητο

 ή στο αναμενόμενο

για το οποίο έχουμε αρνηθεί να προετοιμαστεί;

Και τα αίτια;

"Μέσα μας τα ερείπια όσων μέλλουν να συμβούν"

Βύρων Λεοντάρης