ΔΙΟΤΙΜΑ

8 Μαρτίου

Ιέρεια από τη Μαντινεία, είναι γνωστή από το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Σ’ αυτό ο Σωκράτης δηλώνει ότι η Διοτίμα ήταν σοφή γυναίκα που του δίδαξε τα «ερωτικά».

Σύμφωνα με μιαν άποψη, πρόκειται για πρόσωπο επινοημένο από τον Πλάτωνα, που παρουσιάζει τον Σωκράτη να μεταφέρει απλώς στους συνομιλητές του όσα η Διοτίμα του αποκάλυψε για την ουσία του Αληθινού Έρωτα.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: «Το λόγο για τον έρωτα, που κάποτε άκουσα από μια γυναίκα από τη Μαντίνεια, από τη Διοτίμα, που και σ’ αυτά ήτανε σοφή... Κι αυτή δα είναι που δίδαξε και σ’ εμένα τον έρωτα-το λόγο λοιπόν, που έλεγε εκείνη, θα δοκιμάσω μόνος μου, όπως μπορώ, να σας τον ειπώ ολόκληρο…»

Έτσι, ο Πλάτωνας  δικαιολογεί το γεγονός ότι εδώ ο σωκρατικός λόγος παίρνει τη μορφή θετικής διδασκαλίας και όχι, όπως συνήθως, μαιευτικής αναζήτησης. Η Διοτίμα οδηγεί, ως πραγματική ιεροφάντης, τον ανίδεο ακόμη Σωκράτη στη φιλοσοφική και βαθύτερη (μυστική) έννοια της ερωτικής λειτουργίας, ακολουθώντας την πορεία της θρησκευτικής μύησης και φανερώνοντας σ’ αυτόν σχεδόν τελετουργικά τη «θεωρία της ιδέας». Έτσι η πλατωνική άποψη για την ψυχική ταυτότητα του Έρωτα διατυπώνεται με τόνο μυστηριακό, προφητικό, ποιητικό.

Ο Έρως είναι γιος της Πενίας και του Πόρου. Συμβολίζει ι την έντονη προθυμία των ερωτευμένων να παραδοθούν στο κάλεσμά με αποδοχή τη ‘’στέρηση ως παντοτινή σύντροφό του’’. Για τη Διοτίμα δεν είναι θεός, αλλά ‘’κάτι μεταξύ θνητού και αθάνατου’’, «είναι κάθε άλλο παρά απαλός και όμορφος» και είναι αιώνια φτωχός επειδή έχει τη φύση της μητέρας του. «Όμως, σύμφωνα πάλι με τη φύση του πατέρα του, δολερά ρίχνει τα δίχτυα του στα ωραία και στ’αγαθά κι είναι γενναίος και ριψοκίνδυνος κι ορμητικός και φοβερός κυνηγός κι όλο καινούργια τεχνάσματα σκαρώνει, επιθυμητής μα και προμηθευτής της φρόνησης, φιλοσοφώντας σ’ όλη του τη ζωή», όπως κάνουν εκείνοι που βρίσκονται στα μισά του δρόμου ανάμεσα στη γνώση και την αμάθεια. «Ο Έρωτας είναι έρωτας προς το ωραίο» και αγωνίζεται να το κατακτήσει. Όμως η κατοχή του ωραίου δεν αποτελεί παρά ένα μέσο που αποβλέπει σε κάποιο σκοπό, όπως η κατοχή του αγαθού είναι ένα μέσο για την απόκτηση της ευτυχίας. Αναφορικά με τι λοιπόν, το ωραίο αποτελεί αντικείμενο του έρωτα;  «Το αντικείμενο του έρωτα, λέει η Διοτίμα, είναι η κυοφορία και ο τοκετός μέσα στην ομορφιά, σωματική και ψυχική».

ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Δ-Έχεις όμως ομολογήσει, πως ο Έρως επειδή δεν έχει τα καλά και τα όμορφα επιθυμεί ακριβώς αυτά που δεν έχει.

Σ-Το ομολόγησα βέβαια.

Δ-Και πως λοιπόν θα ήτανε θεός εκείνος, που του λείπουν τα όμορφα και τα καλά;

 Σ-Με κανέναν τρόπο, καθώς φαίνεται».

 Δ-Βλέπεις λοιπόν, είπε, πως και συ τον Έρωτα δεν τον πιστεύεις για θεό;

Σ-Τι λοιπόν, είπα, να είναι ο Έρως; θνητός;

Δ-Κάθε άλλο.

Σ- Αλλά τι τότε;

Δ- Σαν τα προηγούμενα παραδείγματα, είναι, είπε, κάτι ανάμεσα στο θνητό και στο αθάνατο

Σ-. Δηλαδή τι, Διοτίμα;

Δ-Μεγάλος δαίμονας, Σωκράτη. Γιατί κάθε δαιμονικό είναι ανάμεσα στο θνητό και το αθάνατο.

Πλάτων
Συμπόσιον 201d-204b
(Μετάφραση Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλου)

Η παρουσία μιας γυναίκας σε δεσπόζουσα θέση στο Λόγο του Σωκράτη δεν είναι σύνηθες για τον Πλάτωνα και εντυπωσιάζει τον ερμηνευτή και μελετητή του Συμποσίου.

Πράγματι, από νομική άποψη η γυναίκα θεωρείται ανήλικη και από την γέννησή της ως το θάνατό της. Σε όλη της την ζωή βρίσκονταν υπό κηδεμονία ή καλύτερα υπό επιτροπεία, την οποία ονόμαζε «κυριεία», ενώ τον επίτροπό της «κύριο». Με τον γάμο της η γυναίκα απλώς αλλάζει κηδεμόνα. Από την επιτροπεία του πατέρα της ή του μεγαλύτερου αδελφού της περιέρχεται στην επιτροπεία του συζύγου της. Ακόμη και μετά το θάνατό του δεν υπάρχει περίπτωση να βρει την αυτεξουσιότητάς της. Ο μεγαλύτερός της υιός γίνεται κηδεμόνας της. Και αν δεν υπήρχε υιός τότε αναλάμβανε ένας από τους πλησιέστερους άρρενες συγγενείς της. Το άδικο αυτό νομικό πλαίσιο για τις σημερινές αντιλήψεις δικαιολογούσαν οι αρχαίοι κατά τον απλούστερο τρόπο. Επικαλούνταν την φυσική, πνευματική, και ηθική γυναικεία αδυναμία, η οποία εξασθενίζει την θέληση των γυναικών και τις καθιστά εύκολη λεία των επιτήδειων. Χαρακτηριστική είναι η επί τους θέματος αντίληψη του Αριστοτέλη:

 «Ὁ μὲν γὰρ δοῦλος οὐκ ἔχει τὸ βουλευτικόν,

 τὸ δὲ θῆλυ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἄκυρον,

   ὁ δὲ παῖς ἔχει μὲν ἀλλ’ ἀτελές»

 

Από: Hanna